bronchitis

bronchitis: 10 praktische tips & nuttige informatie

Wat is bronchitis

Bronchitis is een ontsteking van het slijmvlies in de luchtwegen, in de vertakkingen van de luchtpijp en longblaasjes (bronchiën). De ontsteking zorgt voor klachten aan de luchtwegen. Bij een ontsteking worden de slijmvliezen in de luchtwegen dikker omdat het lichaam ze wil beschermen tegen ongewenste stoffen of virussen. De spiertjes om de luchtwegen gaan samentrekken en raken verkrampt. De slijmvliezen reageren daarop door meer slijm en vocht te produceren. Hierdoor wordt de doorgang voor de lucht kleiner en het ademhalen dus bemoeilijkt. Het verversen van de lucht gaat moeilijker en dat leidt tot benauwdheid.

We kunnen bronchitis onderverdelen in acute (chemische) bronchitis en chronische bronchitis.
Acute bronchitis is een ontsteking van de lagere luchtwegen, waarbij de wand van de bronchiën (longblaasjes) ontstoken is. Het ontstaat meestal na een verkoudheid, keelpijn of griep. De infectie in de hogere luchtwegen kan de lagere luchtwegen aansteken/besmetten. Omdat de lagere luchtwegen meer slijm maken, komt dit slijm met het hoesten naar boven. Het is op zich een prima reactie, want met het hoesten worden de virussen of bacteriën die de ontsteking veroorzaken, door het lichaam zelf verwijderd. Acute bronchitis gaat vanzelf over. Het duurt meestal niet langer dan twee weken. Rokers kunnen overigens wel langer klachten houden. Acute bronchitis komt vaker voor in de winter. Mensen met astma of COPD hebben meer kans om acute bronchitis te krijgen.

Acute chemische bronchitis wordt veroorzaakt door het inademen van irriterende stoffen, zoals rook, chloor, ozon of ammonia.
Chronische bronchitis is een langdurig aanhoudende aanwezigheid van slijmveroorzakende hoest (ten minste gedurende drie maanden per jaar of in twee achtereenvolgende jaren). Mensen met chronische bronchitis hebben vaak verschillende ademhalingsmoeilijkheden en regelmatig infecties of ontstekingen in de longen die deze ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken en/of verergeren. Chronische bronchitis is een aandoening die vaak samenkomt met andere long- of luchtwegenaandoeningen zoals astma of longemfyseem of een chronische luchtwegobstructie (luchtwegvernauwing).

Bronchitis: de oorzaken

Acute bronchitis wordt veroorzaakt door virussen in de luchtwegen. Het zijn de virussen die daar een infectie ofwel ontsteking veroorzaken. Het afweersysteem verzet zich tegen deze virussen en reageert hierop met een slijmproductie die hoger wordt. Het zijn meestal dezelfde virussen die verkoudheid veroorzaken die uiteindelijk ook de acute bronchitis veroorzaken. Acute bronchitis kan ook door bacteriën worden veroorzaakt, maar ook deze zijn pas aanwezig na een virusinfectie, zoals bij een verkoudheid. Hoe lang een persoon last heeft van acute bronchitis, hangt af van de weerstand en de mate van verkoudheid. Dat het soms wel een aantal weken duurt, komt wel vaker voor.

Als de luchtwegen een langere tijd geïrriteerd zijn, en er wordt langere tijd veel slijm aangemaakt, dan wordt het slijmvlies van de bronchiën dikker. Hierdoor ontstaat een prikkelende hoest. De luchtdoorstroming wordt verhinderd en de kans op niet te genezen beschadigingen raakt groter.

Roken is een grote veroorzaker van chronische bronchitis, maar een aantal aanvallen van acute bronchitis kunnen ook uiteindelijk leiden tot een chronische bronchitis. Een andere oorzaak voor chronische bronchitis kan luchtvervuiling zijn. Chronische bronchitis komt dan ook vaker voor in grote steden. Een chronische bronchitis duurt langer dan een acute bronchitis, vooral tijdens de winter. Chronische bronchitis maakt je gevoeliger voor complicaties, vooral voor longontsteking.

Bronchitis behandeling

Acute bronchitis, veroorzaakt door een virus, gaat meestal na een paar dagen vanzelf over. Wanneer de klachten na drie dagen nog even hevig zijn, of als er bloed wordt opgehoest, kun je beter een arts raadplegen. Doe dit ook bij een hardnekkig aanblijvende koorts. Als de bronchitis wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie, zal de arts waarschijnlijk een antibioticum voorschrijven. Hiermee verdwijnen de klachten meestal wel binnen twee weken. Wanneer de bronchitis echter nog steeds niet over gaat, kan de arts vragen om een verder onderzoek (bijvoorbeeld door het nemen van röntgenfoto’s) om andere longaandoeningen uit te sluiten.

Een chronische bronchitis wordt voornamelijk behandeld met inhalatiemedicijnen (zie tip 6 en 7). Met deze medicijnen kunnen de luchtwegen en bronchiën (longblaasjes) zich ontspannen en zich verwijden. Er zijn ook medicijnen die tevens helpen het overtollige slijm te verwijderen. Wanneer de klachten erg hevig zijn, kunnen ontstekingremmende medicijnen (corticosteroïden) worden voorgeschreven.

Sommige patiënten, zeker als de patiënt naast de chronische bronchitis ook longemfyseem heeft (COPD) kan deze extra baat hebben bij het toegediend krijgen van extra zuurstof (zie tip 10). Rokers wordt sterk aangeraden te stoppen met roken, ook al heeft men daartoe al meerdere pogingen gedaan. De arts heeft verschillende mogelijkheden die kunnen helpen om van het roken af te komen.
Bronchitis wordt verergerd door koude, vochtige omstandigheden. Het is dus zaak om de woning en alle vertrekken daarin warm en droog te houden.

Wat kun je zelf doen

Om je te wapenen tegen acute bronchitis, zul je jezelf moeten wapenen tegen het risico van griep of verkoudheid. Vermijd dan ook direct contact met verkouden en grieperige mensen. Je kunt je ook laten vaccineren met het jaarlijkse griepvaccin. Risicogroepen, zoals oudere mensen of patiënten met chronische bronchitis krijgen ieder jaar automatisch een oproep van de huisarts. Was je handen goed en zorg voor een goede hygiëne. Door goed te eten en een gezonde leefstijl aan te houden, bouw je meer weerstand op. Vermijd rokerige ruimten en rook zelf dan ook natuurlijk niet. Roken verhoogt het risico op chronische bronchitis.

Als je eenmaal last hebt van chronische bronchitis, is er eigenlijk niet zoveel aan te doen. Het is niet te genezen, maar je kunt de lasten verlichten door je medicijnen te gebruiken. Als je rookt, is stoppen een goede optie om de klachten te verminderen. De medicijnen genezen de aandoening niet, maar helpen wel de klachten te verminderen. De meeste medicijnen bestaan uit luchtwegverwijders. Ze zorgen ervoor dat de luchtstroom, het in- en uitademen, vanuit de longen makkelijker gaat. Soms is het nodig om ontstekingsremmers te gebruiken, bijvoorbeeld als de chronische bronchitis ernstige vormen aanneemt.

COPD

COPD is de afkorting voor de Engelse term Chronic Obstructieve Pulmonary Disease. Letterlijk vertaald betekent het: chronisch obstructieve longziekten. Obstructief verwijst naar de vertraging van de luchtstroom bij uitademen. COPD is de verzamelnaam voor longaandoeningen, zoals chronische bronchitis en longemfyseem.

COPD kan onderverdeeld worden in licht, matig en ernstig COPD, De meeste patiënten (80%) hebben licht of matig COPD. Voor het bepalen of de COPD licht of matig is, wordt de GOLD indeling gehanteerd. Deze is gebaseerd op longfunctieonderzoek. Een longfunctieonderzoek geeft aan hoe goed de luchtwegen en de longen werken. Men meet daarbij de maximale hoeveelheid lucht die de patiënt in één seconde kan uitblazen. De uitslag daarvan zegt iets over de vernauwing van de luchtwegen. De resultaten worden vergeleken met de gemiddelde uitslag van een gezond persoon van dezelfde leeftijd en geslacht.

De GOLD indeling wordt zoals hieronder beschreven gehanteerd:
- GOLD I = licht COPD (de maximale uitgeademde hoeveelheid lucht komt 80% overeen met de gemiddelde uitslag van een gezond persoon)
- GOLD II = matig COPD (de maximale uitgeademde hoeveelheid uitgeademde lucht komt tussen de 50% en de 80% van de gemiddelde uitslag van een gezond persoon)
- GOLD III = ernstig COPD (de maximale hoeveelheid uitgeademde lucht ligt tussen de 30% en 50% van de gemiddelde uitslag van een gezond persoon)
- GOLD IV = zeer ernstig COPD (de maximale hoeveelheid uitgeademde lucht is minder dan 30% van de gemiddelde uitslag van een gezond persoon)

COPD wordt veroorzaakt door een chronische ontsteking van de luchtwegen. De ontsteking veroorzaakt beschadigingen aan de kleinste buisjes van de luchtwegen en de longblaasjes. De wanden van de luchtwegen worden slapper en kunnen daardoor bij het uitademen sneller dichtvallen. Het veroorzaakt de kortademigheid. Er blijft steeds minder over en bij elke lichamelijke inspanning is extra zuurstof nodig, maar dat komt iemand met COPD nu juist weer tekort. Hierdoor gaat de persoon sneller ademen en dat veroorzaakt opnieuw kortademigheid. Het hart moet nu ook weer extra hard werken zodat het lichaam normaal kan functioneren.

Luchtwegverwijders

Luchtwegverwijders zijn medicijnen die kortademigheid en benauwdheid verlichten omdat ze de luchtwegen wijder maken door de spiertjes er omheen te laten ontspannen. De werking is tijdelijk. Ze verhelpen de ontsteking in de luchtwegen niet. Wie meerdere keren per week luchtwegverwijders nodig heeft, kan beter dagelijks ontstekingsremmers gebruiken.

Er zijn kortwerkende en langwerkende luchtwegverwijders. 

Kortwerkende luchtwegverwijders

De kortwerkende b-sympathicomimetica zijn de best werkzame luchtwegverwijders. Ze zijn erg geschikt voor meer lucht bij een aanval van kortademigheid. De benauwdheid neemt al binnen vijf minuten na het inhaleren af. De werking duurt vier tot zes uur. Deze medicijnen werken ook preventief. Je kunt het bijvoorbeeld preventief gebruiken bij wat zwaardere inspanningen. Bijwerkingen van deze medicijnen zijn er wel, maar ze komen zelden voor. Het betreft het trillen van de handen en onrust en soms kan iemand last krijgen van hartkloppingen. Dit zijn klachten die binnen een aantal uren moeten overgaan. Wie de medicijnen vaker gebruikt, zal steeds minder last van de bijwerkingen hebben. Als deze bijwerkingen na twee weken nog steeds aanwezig zijn, is het verstandig de arts te raadplegen.
 
Anticholinergica zijn medicijnen die de luchtwegen verwijden en ze remmen ook de slijmvorming in de luchtwegen. Het medicijn werkt binnen 15 minuten tot een uur. De medicijnen hebben onschuldige bijwerkingen als een droge mond of keel, hoofdpijn, misselijkheid of hartkloppingen. Er zijn ook mensen die overgevoelig zijn voor deze medicijnen.   

Langwerkende luchtwegverwijders

Langwerkende b-sympathicomimetica zijn medicijnen die ongeveer 12 uur werken. Een langwerkende luchtwegverwijder wordt uitsluitend samen met een ontstekingsremmer gebruikt. Als je alleen de langwerkende luchtwegverwijder zou gebruiken, kan de ontsteking ongemerkt erger worden.

Inhalatoren

Voor de behandeling van klachten aan de luchtwegen worden inhalatoren voorgeschreven. Het zijn apparaatjes waarmee je medicijnen (luchtwegverwijders, zie tip 6) kunt toedienen in de vorm van een verstuiver, een poederinhalator en vernevelapparaat.

De verstuiver is een apparaat met medicijnen die je tegelijk met de ademhaling inademt. Je ademt langzaam in en je houdt de adem vijf tot tien seconden vast. Het spuitbusje druk je gelijk met de inademing in. Er zijn verstuivers met voorzetkamer. Bij volwassenen is vijf keer rustig in- en uitademen voldoende. Kinderen kunnen vijf tot tien keer inademen. Bij de poederinhalator moet de patiënt krachtig inhaleren en de adem vijf tot tien seconden vasthouden. Met een vernevelapparaat kan de patiënt het medicijn rustig in- en uitademend innemen.

Niet alle inhalatoren zijn voor iedereen geschikt. De arts staat voor verschillende keuzes. Wie het moeilijk vindt om een verstuiver in te drukken en gelijktijdig in te ademen, heeft niets aan een verstuiver zonder voorzetkamer. Dat is ook een betere keuze voor patiënten die de adem niet vijf tot tien tellen kunnen vasthouden. De poederinhalator moet binnen één of twee teugen leeggemaakt worden. Als dat niet lukt, dan is de poederinhalator niet geschikt.

Wie het eerst medicijnen moet nemen met een inhalator kan bij de apotheek om een demonstratie vragen. Meestal geeft de apotheker ook een uitgebreide gebruiksaanwijzing mee.

Bronchitis en roken

Chronische bronchitis is een sluipende ziekte. Als roker hoest je regelmatig, maar op een gegeven moment wordt het onderdeel van een dagelijks ritueel (vooral vlak na het opstaan). We noemen het ook wel een rokershoest. De hoest ontstaat als volgt. De luchtwegen zijn bedekt met fijne haartjes die de longen beschermen tegen vuil en bacteriën. Deeltjes uit de tabaksvorm laten de haartjes aan elkaar kleven waardoor ze hun werk niet meer goed kunnen doen. Het lichaam maakt als reactie hierop extra slijm aan om de luchtwegen schoon te maken. De hoest die daardoor ontstaat is eigenlijk een reactie om van het slijm af te komen.

Op den duur wordt de roker kortademig. De trap oplopen kost moeite. Door het roken verouderen de longen veel sneller dan bij mensen die niet roken. Kortademigheid bij de minste inspanning is niet normaal. Wanneer de dokter chronische bronchitis constateert, en de patiënt rookt door, treedt er verlies of beschadiging van longweefsel op. De kortademigheid kan dan zo hoog oplopen dat patiënten extra zuurstof moeten krijgen toegediend door een slangetje in de neus.

COPD is de verzamelnaam voor chronische bronchitis en emfyseem. Het wordt voor 90 procent veroorzaakt door roken. Het is bewezen dat het roken de veroorzaker is van terugkerende infecties van de luchtwegen en voor onherstelbare schade en functieverlies van de longen zorgt. Ongeveer driekwart van de sterfgevallen veroorzaakt door chronische bronchitis en/of emfyseem zijn het gevolg van roken. De patiënt heeft daarbij tot het overlijden eerst een maandenlange zware lijdensweg achter de rug.

De ernst van bronchitis

Acute bronchitis verdwijnt meestal vanzelf binnen enkele dagen tot een week. Mensen met een mindere weerstand of rokers kunnen er iets langer over doen om van de bronchitis af te raken. Mensen met bepaalde aandoeningen kunnen beter geen bronchitis krijgen. Voor sommigen kan een bronchitis fataal worden, maar dat hangt dan wel samen met een andere aanwezige aandoening.

Chronische bronchitis begint met lichte klachten die in de loop der jaren steeds ernstiger worden tot aan het levensbedreigende. Chronische bronchitis gaat dan ook vaak gepaard met andere long- of luchtwegenaandoeningen zoals astma of longemfyseem.

Mensen met chronische bronchitis lopen een verhoogd risico op complicaties aan de luchtwegen. Een frequente infectie kan onherstelbare schade aan het longweefsel veroorzaken. Daarnaast kunnen ook andere complicaties voorkomen. Er kan een hoge bloeddruk ontstaan in de aderen die het bloed naar de longen brengen. Het schijnt dat patiënten met chronische bronchitis een verhoogde kans lopen op hartzieken, waaronder een hartaanval. Medici hebben dit de laatste jaren geconstateerd, maar er is nog geen oorzaak voor gevonden.

Rook je? Dan loop je met een chronische bronchitis een hoger risico om longkanker te ontwikkelen. Omdat chronische bronchitis gepaard gaat met zwaar en moeilijk ademen, kan de patiënt ongewild in een isolement raken. Benauwdheid maakt veel activiteiten niet meer mogelijk. Chronische bronchitis is een ongeneeslijke ziekte en dit alles bij elkaar kan ertoe bijdragen dat een patiënt op den duur in een depressie raakt.

Zuurstoftherapie

Zuurstoftherapie is bedoeld voor mensen met klachten van kortademigheid en vermoeidheid. Een langdurig zuurstoftekort kan een hoge bloeddruk in de longen veroorzaken. Hieruit kunnen andere problemen voortkomen, zoals problemen met het hart en andere organen. Wanneer zich deze klachten voordoen, is het extra toedienen van zuurstof een optie om de klachten tegen te gaan of te verminderen. Mensen die lijden aan een chronische bronchitis en emfyseem of andere longaandoeningen, maar ook bij problemen aan het hart, kunnen geholpen worden met zuurstoftherapie.

Dankzij zuurstoftherapie kan de kwaliteit van het leven toenemen. Je kunt zuurstoftherapie zowel thuis als in het ziekenhuis krijgen. Zuurstoftherapie zorgt voor meer zuurstof in het bloed en zo komt er ook meer zuurstof in de hersenen, spieren en andere organen. Het hart en de longen hoeven hierdoor minder hard te werken. Zuurstoftherapie bevordert ook de slaap, stemming, alertheid en het geheugen.

Een teveel aan zuurstoftoediening kan echter tot klachten leiden, bijvoorbeeld hoofdpijn, slaperigheid, verwardheid, onrust, angst, blauwe lippen of vingernagels, en/of een langzame, onregelmatige ademhaling. Bij deze symptomen is het nodig een arts te waarschuwen.

De arts bepaalt hoeveel zuurstof een patiënt krijgt toegediend. Thuis kan men gebruik maken van een zuurstofconcentrator. Het is een elektrisch apparaat op wielen, dat zuurstof uit de omgevingslucht haalt. Met de concentrator kan er 6 liter zuurstof per minuut geleverd worden. Het apparaat werkt niet goed in een afgesloten ruimte. De kamer moet daarom goed geventileerd kunnen worden. Buitenshuis kan de patiënt een draagbare zuurstofcilinder gebruiken. Ze kunnen maximaal twee liter zuurstof leveren. Het apparaat is daarom geschikt voor een aantal uren gebruik. Een andere mogelijkheid is een zuurstoftherapie met vloeibare zuurstof. Deze zit in een tank van 35 liter. Hier hoort een kleine draagtank bij met een inhoud van twee liter. Vloeibare zuurstof verdampt. Dat maakt het noodzakelijk om de draagtank altijd eerst bij te vullen voordat je ermee de deur uitgaat.

De zuurstof wordt toegediend via verschillende slangen, een bril of maskers en neuscanules. Het kan zijn dat deze attributen irritatie veroorzaken. Er zijn verschillende mogelijkheden om deze irritaties te verminderen. Uitdroging van de lippen, mond en neus kunnen verholpen worden door middel van een goede ventilatie van de omgeving.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over bronchitis

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!